Sa’o’i 48 bayan karewar wa’adin da hukumar tsaro ta farin kaya (DSS) ta yi wa masu ruwa da tsaki a harkar man fetur, an ci gaba da fuskantar karancin man fetur a jihohin Filato, Kaduna, Kogi da Kano, da sauran sassan kasar nan, inji rahoton Daily Trust.
Hukumar ta DSS, a wani taro da kamfanin man fetur na kasa (NNPCL), kungiyar dillalan man fetur mai zaman kanta (IPMAN), kungiyar manyan dillalan mai ta Najeriya (MOMAN), kungiyar difloma da dillalan man fetur ta Najeriya (DAPMAN) da kuma tankar mai. Direbobi (PTD) a ranar Alhamis, sun ba masu ruwa da tsaki wa’adin sa’o’i 48 da su kawo karshen karancin man fetur don kaucewa tada zaune tsaye ko kuma tabarbarewar tsaro a kasar.
Masu ruwa da tsakin dai sun amince a warware rikicin.
Sai dai Aminiya ta lura a ranar Litinin cewa dogayen layukan ba su cika a manyan biranen kasar ba, lamarin da ya sa ‘yan kasuwar ke samun ranar fage, inda suke sayar da kayan da ya kai Naira 350 kan kowace lita.
A jihar Kano, mafi yawan gidajen man fetur ba su fitar da mai a jiya ba. ’Yan tashoshin da ke da kayan sun sayar da shi a kan Naira 310 lita daya. Sauran tashoshi a jihar sun sayar da lita guda a kan N280 zuwa N290.
Wani direban mota mai suna Salisu Jibrin ya ce ba shi da wani zabi illa ya siya akan lita 310 saboda ba ya iya shiga dogayen layukan.
A Lokoja, jihar Kogi, an ga masu ababen hawa a kan dogayen layukan gidajen mai; yayin da a Kaduna da Jos, manyan gidajen mai ba su wadatar da su.
Wani direban babur mai suna Yahaya Igono a Lokoja, ya ce ana siyar da man fetur tsakanin N210 zuwa N285 kowace lita.
Gidajen mai da dama da wakilinmu ya ziyarta a Kogi ba sa ba da man fetur . Wani mazaunin garin ya ce: “Yan bakar kasuwa suna sayar da galan mai lita hudu a kan N1800.”
A Kaduna ma tashoshin da wakilinmu ya ziyarta ba sa sayar da kayayyakin.
Salisu Mohammed, wani direban dan kasuwa ne ya ce: “Duk wanda ke son siyan man fetur to sai ya siya daga gidajen mai a bakar kasuwa, manyan gidajen mai da kyar suke ba da mai kuma ko da sun yi hakan, fifikonsu shi ne ’yan bakar kasuwa.”
A Legas layukan mai na bacewa, amma farashin a wasu wurare ya kai daga Naira 200 zuwa Naira 220 a kowace lita.
Yayin da manyan ‘yan kasuwa irin su Mobil da ke Isolo ke siyar da kayan a kan N169/N170, wasu ‘yan kasuwa masu zaman kansu sun sayar da lita guda a kan N230, N270 da N320.
A babban birnin tarayya Abuja, an samu saukin layukan da aka samu yayin da ake sayar da manyan gidajen man fetur a kan Naira 180 a jiya, amma an ci gaba da zama a bayan gari, kamar Lugbe da Kubwa.
‘Yan kasuwan sun ce sojojin kasuwa ne kawai za su iya inganta lamarin tare da samar da kayayyaki masu karfi da hanyoyin sarrafa farashi.
Shugaban kungiyar masu sayar da man fetur ta Arewa, Musa Yahaya Maikifi, ya ce farashin depot na masu zaman kansu ya haura Naira 200, wanda hakan ya sa ‘yan kasuwa ke sayar da fiye da yadda ake sayar da su a Kano da sauran jihohi.
Da yake mayar da martani ga hukumar ta DSS, Maikifi ya ce mataki ne mai kyau na magance lamarin.
“Muddin ba za mu tace mai a kasarmu ba kuma NNPC na amfani da daloli wajen shigo da mai, ba za mu iya kawo karshen matsalar man fetur a Najeriya ba,” in ji shi.
Shugaban kungiyar ‘yan kasuwar Man Fetur ta Najeriya (MOMAN), Olumide Adeosun, ya bukaci gwamnatin tarayya da ta tattauna da ‘yan kasar kan aiwatar da kayyade farashin kayayyaki.
“Bayan tallafin da Premium Motor Spirit (PMS) ko fetur na dadewa, hukumomin Najeriya yanzu sun rage karfin iya magance matsalar makamashin cikin gida. Rushewa a kowane bangare na sarkar samar da kayayyaki yana haifar da illa kuma yana haifar da jerin gwano a tashoshin,” in ji shi.
Alkaluman bayanan man fetur da kamfanin NNPC da hukumar kula da harkokin man fetur ta kasa NMDPRA suka fitar a ranar Lahadin da ta gabata sun nuna cewa Najeriya na da lita biliyan 1.879 na man fetur wanda zai iya daukar kwanaki 30 a matsakaicin adadin lita miliyan 60 a kullum.
Binciken bayanan ya nuna cewa man fetur da ake samu a filayen dakunan dakunan ya karu zuwa kwanaki 11 daga kwanaki bakwai a makon da ya gabata. Akwai ƙarin wadata da zai iya ɗaukar kwanaki 19 akan teku da tashoshin jiragen ruwa. Akwai lita biliyan 60 na man fetur a gidajen man da kuma lita biliyan 1.819 a kusa da yankin tekun, ciki har da tasoshin ruwa da tashoshi.
A halin da ake ciki, wata majiya a hedikwatar DSS ta shaida wa Aminiya a jiya cewa “an fara gudanar da ayyuka na boye da kuma na boye.
“Mun tattara bayanan sirri kan lamarin tun ranar Alhamis din da ta gabata. Lokacin da muka sami kowane hali mai lalacewa, irin waɗannan (s) za su biya sosai don hakan.
Majiyar ta ce “DG din mu ya himmatu wajen kawar da abubuwan da ka iya kawo cikas ga tsaron kasar nan.”
Matsalar karancin man fetur da ta faro a lokacin yuletide da ta gabata, ta dau tsawon watanni.
Masu gidajen ajiya masu zaman kansu suna siyar da kayan a kan N180/lita sabanin farashin da aka amince da N147/N150 na tsohon depot.
An danganta hakan ne da bambance-bambancen forex da kuma kudaden jigilar kayayyaki na N500,000 da NNPCPL ke yi a tashoshin jiragen ruwa.
A watan Yuli, NNPCL ya ce ba tare da tallafi ba, man fetur zai iya sayar da shi kan N462/l. Ta lura cewa ta biya kusan N297 akan kowace lita da ake sha a Najeriya.
Har ila yau, ta ce matsakaicin farashin sauka da kasuwannin duniya a kashi na biyu na wannan shekara ya kai dala 1.283 kan kowace metric ton (MT) da kuma farashin tallace-tallace da rarrabawa da aka amince da shi na N46/lita.
“Haɗuwar waɗannan abubuwa na farashi yana nufin farashin dillali na N462/litta da matsakaicin tallafin N297/lita da kiyasin Naira Tiriliyan 6.5 a duk shekara akan hasashen samun lita miliyan 60 a kowace rana.
“Za a ci gaba da daidaita wannan ta hanyar kasuwa da kuma buƙatar gaskiyar,” in ji NNPCPL.
Sai dai mafi akasarin ‘yan Najeriya sun rika sayen man fetur a farashi mai rahusa a ‘yan watannin da suka gabata duk da tallafin da ake ba su. Jama’a na tsammanin cewa adadin da ake biyan tallafin ya kamata ya sauko.
